قیر تهاتری چیست

قیر تهاتری یک نوع معامله یا قرارداد است که در آن قیر به عنوان کالای اصلی معامله، به جای پرداخت نقدی، در مقابل کالاها یا خدمات دیگر مبادله می‌شود. این نوع معامله معمولاً در پروژه‌های عمرانی، ساختمانی، یا زیرساختی انجام می‌شود، به ویژه زمانی که بودجه نقدی محدود است یا طرفین تمایل دارند هزینه‌های خود را به شکل دیگری جبران کنند.

ویژگی‌های قیر تهاتری

عدم استفاده از پول نقد: به جای پرداخت مستقیم پول، قیر در ازای کالا یا خدمات تحویل داده می‌شود.
کاربرد در پروژه‌های بزرگ: این روش معمولاً در پروژه‌های ملی و بزرگ مانند ساخت جاده‌ها و اتوبان‌ها استفاده می‌شود.
معاملات دولتی یا خصوصی: تهاتر می‌تواند بین دولت و پیمانکاران یا حتی بین شرکت‌های خصوصی انجام شود.
مزیت برای کشورها یا شرکت‌ها: به‌ویژه برای کشورهایی که تولیدکننده قیر هستند و می‌خواهند از منابع داخلی خود برای تأمین هزینه‌ها استفاده کنند.

مثال:

یک شرکت راه‌سازی ممکن است خدمات ساخت جاده را ارائه دهد و به‌جای دریافت پول نقد، قیر مورد نیازش را از دولت یا تأمین‌کننده قیر دریافت کند.
یا یک کشور تولیدکننده قیر، قیر خود را به کشورهای دیگر صادر کند و در عوض کالاهایی مثل تجهیزات یا ماشین‌آلات وارد کند.

این نوع معامله می‌تواند به بهبود گردش اقتصادی کمک کند، به شرطی که به‌درستی مدیریت شود.

در ایران، قیر تهاتری یکی از روش‌های تأمین منابع برای پروژه‌های عمرانی و زیرساختی است که به‌ویژه در طرح‌های دولتی کاربرد گسترده‌ای دارد. این روش معمولاً برای حمایت از پروژه‌های راه‌سازی و توسعه زیرساخت‌ها، به جای تأمین بودجه نقدی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، جزئیات بیشتری درباره قیرتهاتری در ایران ارائه می‌شود:

کاربرد قیرتهاتری در ایران

پروژه‌های دولتی:

دولت ایران قیر تولیدی در پالایشگاه‌ها را به‌صورت تهاتری به پیمانکاران یا نهادهای مجری پروژه‌های عمرانی ارائه می‌کند.
پیمانکاران، به جای دریافت وجه نقد، قیر موردنیاز خود را از دولت تحویل می‌گیرند و در ازای آن پروژه را اجرا می‌کنند.
راه‌سازی و آسفالت:

بسیاری از پروژه‌های جاده‌سازی و ترمیم زیرساخت‌ها از طریق قیرتهاتری تأمین مالی می‌شوند.
این روش به دلیل نبود بودجه کافی یا تأخیر در تخصیص بودجه نقدی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تهاتر با صادرکنندگان:
در مواردی، دولت قیر را به صادرکنندگان می‌دهد و در مقابل کالا یا خدماتی که کشور نیاز دارد، دریافت می‌کند.

مزایای قیر تهاتری در ایران

کاهش نیاز به نقدینگی: در شرایط محدودیت بودجه، قیرتهاتری به دولت و پیمانکاران کمک می‌کند تا پروژه‌ها متوقف نشوند.
حمایت از تولید داخلی: استفاده از قیر تولید داخل در پروژه‌های ملی باعث رونق صنعت قیر و افزایش اشتغال می‌شود.
تسهیل در اجرای پروژه‌های عمرانی: این روش، امکان اجرای سریع‌تر پروژه‌ها را فراهم می‌کند.

چالش‌های قیر تهاتری در ایران

کیفیت قیر: گاهی کیفیت قیر تحویلی به پیمانکاران با استانداردهای لازم مطابقت ندارد.
مشکلات صادراتی: تهاتر قیر ممکن است تعادل در بازارهای صادراتی را تحت تأثیر قرار دهد.

قوانین و مقررات مربوط به قیر تهاتری

بودجه سالانه کشور: هر ساله در لایحه بودجه، مقدار قیر تهاتری که دولت مجاز به ارائه است، مشخص می‌شود. به این قیر اصطلاحاً «قیر رایگان» یا «قیر یارانه‌ای» نیز گفته می‌شود.
نظارت بر مصرف: سازمان‌های نظارتی مانند دیوان محاسبات و سازمان بازرسی کل کشور بر نحوه توزیع و مصرف قیر تهاتری نظارت دارند.

چالش‌ها و راه‌حل‌ها

چالش اصلی: عدم شفافیت در نحوه تخصیص و توزیع قیرتهاتری که گاهی منجر به هدررفت منابع می‌شود.
راه‌حل: بهبود سازوکارهای نظارتی و الکترونیکی کردن فرآیند تخصیص قیر تهاتری می‌تواند شفافیت را افزایش دهد.

در کل، قیرتهاتری در ایران به عنوان ابزاری برای جبران کمبود نقدینگی و حمایت از پروژه‌های عمرانی به‌کار گرفته می‌شود، اما نیازمند اصلاحات و مدیریت بهتر برای افزایش کارایی آن است.

اسپاداناقیر پاسارگاد پیشرو در قیرتهاتری

در این میان، شرکت اسپادانا قیر پاسارگاد به عنوان یکی از پیشگامان صنعت قیر در ایران شناخته می‌شود. این شرکت با تجربه‌ای درخشان در تولید، توزیع و صادرات قیر، با دارابودن رتبه A قیر از مرکز تحقیقات راه و شهرسازی نقشی کلیدی در تأمین قیر موردنیاز پروژه‌های عمرانی و راه‌سازی کشور ایفا کرده است.

فعالیت‌های قیرتهاتری اسپادانا قیر پاسارگاد

تأمین قیر برای پروژه‌های ملی: اسپادانا قیر پاسارگاد با تأمین قیر باکیفیت، نیاز پیمانکاران را به بهترین شکل برآورده می‌کند.
همکاری با صادرکنندگان: این شرکت قیر تولیدی خود را در بسته بندی های تخصصی جهت صادرات ارائه می دهد.
پشتیبانی از پروژه‌های خصوصی و دولتی: اسپادانا قیرپاسارگاد در هر دو حوزه خصوصی و دولتی فعال بوده و خدمات تهاتری گسترده‌ای ارائه می‌دهد.

ویژگی‌های برجسته اسپادانا قیر پاسارگاد

دارا بودن ناوگان تخصصی حمل و نقل: ناوگان گسترده و مدرن و ماشین آلات و تجهیزات ویژه، به صورت تخصصی با دارابودن بیش از 200 کشنده حمل قیر
قدرتمندی در تولید : تولید سالانه ی بالغ بر ۳۰۰ هزار تن در سال
آزمایشگاه تخصصی قیر: آزمایشگاه مدرن قیر با استانداردهای جهانی.

مزایای همکاری با اسپادانا قیر پاسارگاد در معاملات تهاتری

دسترسی به منابع پایدار: اسپادانا قیر پاسارگاد با تکیه بر زیرساخت‌های قوی، توانایی تأمین مداوم قیر را با بالاترین استانداردهای دنیا را دارد.
کاهش هزینه‌های مالی: اسپادانا قیر پاسارگاد با دارا بودن ناوگان تخصصی حمل و نقل موجب کاهش هزینه های جابجایی قیر را انجام داده است.
پشتیبانی تخصصی: علاوه بر پشتیبانی اداری، دارا بودن سیستم کنترل دما و پایش لحظه ای قیر و همچنیین سیستم های کنترل لحظه به لحظه ناوگان حمل و نقل این اطمینان را می دهد ک قیر با کیفیت اولیه در مقصد تحویل گردد

تصویب بند «ف» تبصره« 2» قانون بودجه سال 1393

از سال 1393 با تصویب بند «ف» تبصره« 2» قانون بودجه سال 1393، بند «ی» تبصره« 2» قانون بودجه سال 1394 و بند« ه» تبصره« 1» قانون بودجه سال 1395، تکلیف واگذاری قیر رایگان به وزارت راه و شهرسازی و چند نهاد دیگر به قانون بودجه اضافه شد که براساس آن وزارت نفت مکلف شده است هرساله مقدار معینی قیر را به صورت رایگان در اختیار پروژه های عمرانی کشور قرار دهد. این درحالی است که بیش از 80 درصد عرضه قیر کشور در اختیار بخش خصوصی است. همچنین، ماده اولیه تولید قیر، موسوم به وکیوم باتوم را پالایشگاهها تولید کرده و به غیر از دو پالایشگاه دولتی امامخمینی )ره( )شازند اراک( و آبادان، مابقی از طریق بورس عرضه می شود.

مطابق این روند قانونی، وزارت نفت مکلف شد مقدار معینی قیر را به صورت رایگان در اختیار پروژه های عمرانی کشور و سازمان های ذیربط قرار دهد. حال آنکه پس از واگذاری پالایشگاهها و خصوصی سازی کارخانجات قیرسازی، عمده تولید ماده اولیه )وکیوم باتوم( و محصول نهایی در اختیار وزارت نفت نیست. لذا تحویل قیر رایگان به دستگاه های دولتی و تسویهحساب فیمابین شرکت های خصوصی و بخش عمومی با مشکلاتی همراه شده است. مطابق قوانین بودجه های سالیانه، پس از آنکه واحدهای قیرسازی قیر خود را به صورت رایگان در اختیار وزارت راه و شهرسازی یا هر نهاد دیگری که در بندهای مذکور قانون به آن اشاره شده است، تحویل نمایند، دستگاه اجرایی مربوطه، واحد قیرسازی مورد نظر را برای دریافت وکیوم باتوم اعتباری به پالایشگاه معرفی میکند. پالایشگاه نیز موظف است در سقف تعهداتی که دارد وکیوم باتوم تولیدی خود را به صورت اعتباری در بورس عرضه کند تا شرکتهایی که حواله دریافت وکیوم باتوم دارند بتوانند به صورت رایگان خوراک وکیوم باتوم دریافت کنند .

در قوانین بودجه سالیانه مسئولیت جبران زیان پالایشگاههای خصوصی بهدلیل عرضه رایگان وکیوم باتوم، در سالهایی برعهده دولت و در برخی مواقع برعهده وزارت نفت قرار میگرفت. منابع جبران مابهالتفاوت قیمت وکیوم باتوم در بازار بورس نیز در سالهای مختلف متفاوت بوده است؛ در برخی از سالها از محل فروش خوراک میعانات گازی به پتروشیمی و پالایشگاهها ،بعضاً بهصورت نقدی یا بهروش اعمال تخفیف در قیمت نفت تحویلی به پالایشگاه این جبران پیشبینی شده است.

محل تأمین منابع	سازوکار اجرایی	مسئولیت جبران زیان و تسویه حساب	سقف مبلغ تأمین اعتبار )میلیارد تومان(	قانون بودجه سال
نامشخص )بودجه عمومی(	تحویل فیزیکی قیر	وزارت نفت )دولت(	600 )500 هزار تن(	1393 )بند «ف» تبصره« ۲»(
سرجمع منابع نفت پس از کسر سهم صندوق¹	تحویل فیزیکی قیر	دولت و شرکت ملی نفت	۲400 )۲ میلیون تن(	1394 )بند «ی» تبصره« ۲»(
سرجمع منابع نفت پس از کسر سهم صندوق	تحویل فیزیکی قیر	دولت و شرکت ملی نفت	۲400 )۲ میلیون تن(	1395 )بند «ه» تبصره« 1»(
خوراک تحویلی	تحویل فیزیکی وکیوم باتوم	شرکت ملی نفت	3000 )4 میلیون تن(	1396 )بند« ه» تبصره« 1»(
خوراک مایع تحویلی به پتروشیمی ها و پالایشگاه ها	تحویل فیزیکی وکیوم باتوم	شرکت ملی نفت	3000 )4 میلیون تن(	1397 )بند« ه» تبصره« 1»(
خوراک مایع تحویلی به پتروشیمی ها و پالایشگاه ها	پرداخت اعتبار )100 درصد تخصیص یافته(	شرکت ملی نفت	6000 )4 میلیون تن(	1398 )بند« ه» تبصره« 1»(
طرح های تملک دارایی های سرمایه ای ملی و استانی	تحویل فیزیکی وکیوم باتوم	دولت	4000 )1 میلیون تن(	1399 )طرح الحاقی به قانون بودجه(
نامشخص )بودجه عمومی(^۲	تحویل فیزیکی وکیوم باتوم	وزارت نفت )دولت(	15000	1400 )بند «ز» تبصره« 1»(
تحویل نفت خام به پالایشگاه ها	تحویل فیزیکی وکیوم باتوم	دولت	1401 )اصلاحیه بند «ز » 19000 تبصره« 1» قانون بودجه( )حداقل ۲.5 میلیون تن(
تحویل نفت خام به پالایشگاه ها	پرداخت اعتبار	دولت	)بند «ک۲» 140 تبصره« 1»( ۲0000

مصوبه کمیسیون عمران از طرح «اصلاح بند «ک» تبصره« 1» قانون بودجه 1402» بهدنبال بازگشت حکم قانون بودجه سال 1402 به مصوبه اولیه مجلس در بودجه سال 1402 است. بر این اساس در سال 1402 وزارت نفت مکلف است معادل مبلغ دویستهزار میلیارد) 200.000.000.000.000( ریال نفت خام از محل منابع داخلی در اختیار شرکت ملی نفت ایران در اختیار پالایشگاهها قرار داده و به میزان آن، بهصورت ماهیانه از ابتدای سال 1402 مواد اولیه قیر )وکیوم باتوم( به دستگاههای اجرایی موضوع این قانون تحویل دهد و در حسابهای فیمابین خود و خزانهداری کل کشور اعمال و آن را از محل خوراک تحویلی تسویه کند. وزارت نفت مکلف است مابهالتفاوت قیمت هر تن ۷5 میلیون ریال با میانگین وزنی ماهیانه قیمتهای معاملاتی مواد اولیه )وکیوم باتوم( در بورس را با تعدیل قیمت ماهیانه خوراک پالایشگاهها از طریق شرکت ملی پخش و پالایش جبران و اعمال حساب کند. در صورت کاهش قیمت قیر، مقدار قیر تحویلی به دستگاههای موضوع این بند افزایش مییابد.